column over boek Koninckx

[aoosterh]

Voor de aardigheid meld ik even dat ik (als taalkundige) onlangs een column heb geschreven voor het tijdschrift Over Taal. Dat is een Vlaams populariserend tijdschrift over taal, tekst en communicatie. Ik ga in dat stukje in op het taalgebruik in het theorieboek van F. Koninckx. Die column staat hier te lezen:

http://www.overtaal.be/varia/Taalkronke ... terhof.pdf

Albert

[Inazuma]

voetgangers die een ziekenwagen aan de hand leiden.

Dat komt omdat Flor niet de definities uit het AN volgt, maar de bepalingen uit de wegcode moet volgen ... en daar is een ziekenwagen géén ambulance


2.46. "Voetganger" : een persoon die zich te voet verplaatst. De personen die een kruiwagen, een kinderwagen, een ziekenwagen of enig ander voertuig zonder motor dat geen bredere dan de voor de voetgangers vereiste ruimte nodig heeft, aan de hand leiden en de personen die een fiets of een tweewielige bromfiets aan de hand leiden, worden gelijkgesteld met voetgangers.


De hele wegcode is geen toonbeeld van leesbaarheid en duidelijkheid.
Een paar ministers beloofden al een eenvoudigere wegcode.
In realiteit is de wegcode enkel onduidelijker en voorwaardelijker geworden.


Wanneer men inderdaad 250 verkeersdoden op korte termijn wil, zullen drastisch vereenvoudigde verkeersregels absoluut nodig zijn - in de erste plaats inzake voorrang.

op drie plaatsen in het boek wordt informatie gegeven over
oversteekplaatsen voor fietsers. Helaas wordt het belangrijkste
punt daar niet verduidelijkt: hebben de fietsers voorrang?

Het antwoord daarop is dan ook uitermate tweeslachtig.

Neen ; als ze de oversteekplaats naderen.

Ze mogen de oversteekplaats dan slechts oprijden met inachtname van de naderende voertuigen.

Ja ; als ze zich dan op de oversteekplaats begeven hebben.


Allerminst duidelijk dus.


Maar fietsers hier voorrang geven, cfr. de voetgangersoversteekplaatsen, leidt zeer waarschijnlijk tot een ware slachting onder de fietsers, net zoals de dramatische verhoging van het aantal ongevallen met voetgangers op hun oversteekplaatsen in het jaar nadat de huidige regeling daarvoor werd ingevoerd.
En toen keken zwakke weggebruikers nog wat beter uit dan nu ...

[aoosterh]

Ik ben het ermee eens dat Koninckx rekening moet houden met woordgebruik in de Wegcode (en daar speelt vermoedelijk ook de invloed van het Frans een rol). Maar in een leerboek moet de auteur vervolgens wel degelijk die termen zo veel mogelijk omzetten in Standaardnederlands. Anders kan je als kandidaat net zo goed uitsluitend de wegcode bestuderen.

Er is een verschil tussen een student Rechten en iemand die een rijbewijs probeert te halen. Voor de eerstgenoemde is het misschien logischer om merkwaardige termen als 'ziekenwagen' te gebruiken. Iemand die een rijopleiding volgt dient hoofdfzakelijk in het Standaardnederlands en niet in jargon tegemoet getreden te worden.

[aoosterh]

Ik vind toch dat iemand die zo'n boek schrijft twee dingen moet doen:

(1) zo ondubbelzinnig mogelijk duidelijk maken wat de regels zijn. En in het geval van die oversteekplaatsen voor fietsers is het heel simpel, zoals in bovenstaande reactie: geen voorrang als een fietser de oversteekplaats aan het naderen is, wel voorrang als de fietser zich erop begeven heeft. Zelf heb ik vrij lang moeten speuren voordat ik dat doorhad. Uiteindelijk heb ik vooral via deze site helderheid gekregen.

(2) Vervolgens moet de auteur duidelijk maken hoe dit in de praktijk geïnterpreteerd moet worden. Ik heb vaak het gevoel dat Koninckx zich daar niet aan durft te wagen, maar dan vind ik dat hij zodoende zijn verantwoordlijkheid ontloopt.

Albert

[aoosterh]

Ik zit trouwens in de redactie van dat tijdschrift. Als iemand van de site gratisrijbewijsonline.be het interessant zou vinden iets te schrijven over deze problematiek (bijvoorbeeld 500 of 1000 woorden) dan zou daar zeker interesse voor bestaan. Daar kan dan ook toelichting in staan over de werkwijze die op deze site gevolgd wordt wat betreft de terminologie.

Albert

[Inazuma]

Maar in een leerboek moet de auteur vervolgens wel degelijk die termen zo veel mogelijk omzetten in Standaardnederlands. Anders kan je als kandidaat net zo goed uitsluitend de wegcode bestuderen.

Dat kan een auteur niet omdat iedereen deze niet-wegcode termen dan anders kan gaan interpreteren.

Vraag aan mensen in je omgeving wat zij als de weg beschouwen, je zal diverse antwoorden krijgen, gaande van de hele openbare weg, tot enkel de rijbaan.

Er is een verschil tussen een student Rechten en iemand die een rijbewijs probeert te halen.

Absoluut, maar daar kan Flor-als-auteur weinig aan veranderen, dat is iets voor Flor-als-politicus ...

[aoosterh]

Maar iedereen kan de termen uit de Wegcode toch ook verschillende interpreteren? Het is nu toch juist de taak van een auteur van zo'n boek om dat op te lossen? Wat mij betreft gebruikt hij eventueel toch de term 'ziekenwagen'. Maar dan moet hij die term wel definiëren. Ik snapte er aanvankelijk niets van. Wat heb je dan aan zo'n passage? Koninckx zou op zijn minst kunnen toelichten dat hij om bepaalde redenen niet in staat is begrijpelijke woorden te gebruiken.

Ik vind het toch een verbijsterende redenering: omdat we in België wonen zitten we opgescheept met wetgeving vol met niet-standaardtalige termen. Maar uiteraard mogen we daar verder geen enkele interpretatie aangeven. Een auteur moet slaafs de terminologie uit de Wegcode volgen en kan zich niet aan enige interpretatie wagen. Vervolgens snappen vele lezers bepaalde passages niet uit het leerboek. En dat heeft dan weer zijn uitwerking op de verkeersveiligheid.

Ik zie niet in waarom dit zo moet. In andere landen zijn er toch ook leerboeken en samenvattingen van de verkeerscode waarin de termen uit de originele teksten niet klakkeloos worden overgenomen?

[wooter]

Ik stel voor dat je er eens de Belgische wegcode erbij haalt, en vergelijkt met de Nederlandse. Qua leesbaarheid kunnen we wel wat leren van die Nederlanders.

[Jozef]

Dat kan een auteur niet omdat iedereen deze niet-wegcode termen dan anders kan gaan interpreteren.

Volledig akkoord met jou. Het gebruik van de termen zoals ze voorkomen in het verkeersreglement is zeer belangrijk om misverstanden te vermijden. Laten we het niet nog moeilijker maken door voor alles een aantal verschillende termen door elkaar te gebruiken.

We gaan hierin op dit forum evenwel ook weer niet tot het uiterste. Als we het hier bijvoorbeeld hebben over een "rijbewijs B", dan weten we wel dat zo een rijbewijs niet bestaat, en we "een rijbewijs geldig verklaard voor het besturen van voertuigen van de categorie B" bedoelen.

Wel vind ik het bijvoorbeeld jammer dat men op de radio geregeld hoort "De rijweg is weer vrij", terwijl men toch even gemakkelijk de correcte term "rijbaan" kan gebruiken.

Maar iedereen kan de termen uit de Wegcode toch ook verschillende interpreteren?

Met die ziekenwagen zou je dat nog kunnen als je niet beter weet. Maar vrijwel alle andere termen worden in de wegcode gedefinieerd.

Een boek of een website als deze kan uitleg over en toelichting bij de wegcode geven, maar dat neemt niet weg dat, als je de wegcode wil leren, je verondersteld mag worden om in de eerste plaats de wegcode zelf te lezen.

Voor het overige heb ik vroeger altijd mijn best gedaan om het Nederlands geen geweld aan te doen, doch intussen heb ik dit opgegeven. Een taal waarin een pannekoek plots een pannenkoek wordt en dan even later opnieuw een pannekoek, is die moeite niet waard.

[Benny Stinkens]

Jullie hebben het over boeken of over een website.

Mijn taak is het als theorieleraar om deze wetteksten in mijn les om te zetten in verstaanbare taal.

Als je dan bedenkt dat ik soms een "rechter" en een "boer" in dezelfde klas heb zitten mag je er zeker van zijn dat het "vertalen van de wettekst" niet gemakkelijk is.

[Jozef]

Jullie hebben het over boeken of over een website.

Mijn taak is het als theorieleraar om deze wetteksten in mijn les om te zetten in verstaanbare taal.

Als je dan bedenkt dat ik soms een "rechter" en een "boer" in dezelfde klas heb zitten mag je er zeker van zijn dat het "vertalen van de wettekst" niet gemakkelijk is.

Boeren heb je in elke sociale klasse. Maar je bedoelt wellicht een landbouwer. Wel, die heeft ten minste nog wat men "het gezond boerenverstand" noemt.

Kijk, Benny, ik kan me voorstellen dat jij, als je het in de les over een oversteekplaats voor voetgangers hebt, er één enkele keer aan toevoegt: "Wat in de volksmond een zebrapad heet."

Maar ik zou het verkeerd vinden als je enkel de term "zebrapad" zou gebruiken.

Hoe denk jij daarover?

[Benny Stinkens]

Boeren heb je in elke sociale klasse. Maar je bedoelt wellicht een landbouwer. Wel, die heeft ten minste nog wat men "het gezond boerenverstand" noemt.

Inderdaad en het is zeker niet neerkijkend op een boer (landbouwer) of wie dan ook bedoeld.

Want het mooie aan dit beroep is dat je letterlijk alle mensen leert kennen en je zeker geen vooroordelen mag hebben.
Je mag er zeker geen beroepen op plakken (heb ik ook alleen maar als voorbeeld gebruikt) en ook uiterlijk speelt geen rol.

Kijk, Benny, ik kan me voorstellen dat jij, als je het in de les over een oversteekplaats voor voetgangers hebt, er één enkele keer aan toevoegt: "Wat in de volksmond een zebrapad heet."

Maar ik zou het verkeerd vinden als je enkel de term "zebrapad" zou gebruiken.

Hoe denk jij daarover?

Net hetzelfde als jij, ik begin altijd met de juiste term "oversteekplaats voor voetgangers" dus, dan verklaar ik inderdaad dat dit het "zebrapad" is en daarna gebruik ik de termen gemengd (dikwijls nog samen)

Net hetzelfde als we het hebben over richtingaanwijzers, dat wordt uiteindelijk ook "pinkers"

Zo zijn er veel termen die dus "vertaald" worden.
Je voelt wel letterlijk aan wanneer je dan nog alleen pinkers kunt zeggen zonder te verduidelijken dat het richtingsaanwijzers zijn. (Dit komt met de ervaring)

[aoosterh]

Het is grappig om te zien hoe mensen die niet taalkundig onderlegd zijn soms volstrekt te onrechte denken dat er met woorden iets mis is. 'Zebrapad' is een normaal woord dat zonder enige twijfel behoort tot de standaardtaal. Je kunt dat zonder enige terughoudendheid gebruiken. In Van Dale wordt het ook zeker niet gemarkeerd als 'informeel' of 'Belgisch Nederlands'. De verklaring die erbij gegeven wordt is: door witte strepen op de rijweg gekenmerkte oversteekplaats voor voetgangers.

Het is echt lachwekkend dat daar dan bij wordt gezegd dat een zebrapad alleen 'in de volksmond' zo genoemd wordt. 'Zebrapad' is een woord dat je perfect in zakelijke/formele contexten kunt gebruiken, ook als het gaat over de rijopleiding.

Het is natuurlijk niet zo dat uitsluitend woorden die in de Wegcode staan gebruikt mogen worden om verkeersregels uit te leggen. Waar het om gaat is dat het niet verstandig is woorden te gebruiken die bijvoorbeeld tot een dialect behoren in plaats van tot het standaardnederlands. Zo zijn zowel 'oversteekplaats' als 'zebrapad' onverdachte woorden. En ook 'fiets' en 'rijwiel' zijn allebei standaardtaal. Stel dat in de Wegcode 'rijwiel' gebruikt wordt, dan is het daarom nog niet verkeerd om 'fiets' te gebruiken in een tekst. Hetzelfde geldt voor 'vluchtstrook' en 'pechstrook' (hoewel men het laatstgenoemde woord in Nederland niet gebruikt).

Maar wat NIET standaardtalig is zijn woorden/termen als 'foorwagen', 'de vier pinkers', 'in panne staan', 'autostrade'. Dergelijke woorden worden niet door alle sprekers van het Nederlands begrepen.

Maar nogmaals: 'zebrapad' is een voorbeeld van een onverdacht woord, dat zonder enige reserve gebruikt kan worden in de (theoretische) rijopleiding, ook al worden er in de Wegcode andere termen met dezelfde betekenis gebruikt.

Albert

[Stefan Peeters]

Stel dat in de Wegcode 'rijwiel' gebruikt wordt, dan is het daarom nog niet verkeerd om 'fiets' te gebruiken in een tekst.

Nochtans is een rijwiel niet per definitie een fiets:
2.15.1. "Rijwiel" : elk voertuig met twee of meer wielen, dat wordt voortbewogen door middel van pedalen of van handgrepen door één of meer van de gebruikers en niet met een motor is uitgerust, zoals een fiets, een driewieler of een vierwieler.

Hetzelfde geldt voor 'vluchtstrook' en 'pechstrook'.

Geen van beide komt voor in de wegcode...

Maar nogmaals: 'zebrapad' is een voorbeeld van een onverdacht woord, dat zonder enige reserve gebruikt kan worden in de (theoretische) rijopleiding, ook al worden er in de Wegcode andere termen met dezelfde betekenis gebruikt. .

Dat is jouw idee. Omdat je zelf Nederlandstalig en in deze streek bent opgevoed.
Maar is een zebrapad en een oversteekplaats voor voetgangers ook hetzelfde voor een net ingeweken Afrikaan die het Nederlands nog niet zo goed onder de knie heeft?
Voor hem is een zebrapad misschien geen oversteekplaats voor voetgangers maar een pad waar zebra's passeren.

Nu zal jij dit misschien lachwekkend vinden, maar ik alleszins niet.

Laat me een voorbeeld geven: die Afrikaanse man gaat met een instructeur op de baan voor zijn praktische opleiding, en je nadert een "zebrapad", waar iemand begint over te steken.
Stel dan dat er in de theorieles altijd geproken werd over een zebrapad, en de brave man heeft niet door dat het gaat over een oversteekplaats voor voetgangers.
Wat gaat er gebeuren, denk je? En waarom?

Vandaar kan je je maar beter aan de termen houden die in de wegcode voorzien zijn.

Het is grappig om te zien hoe mensen die niet taalkundig onderlegd zijn soms volstrekt te onrechte denken dat er met woorden iets mis is.

Het is eveneens grappig om te zien hoe mensen die wel taalkundig onderlegd zijn soms niet verder zien dan hun eigen leefwereld.

[Jozef]

@ aoosterh:

Albert, mag ik jou eens vragen waarom jij "wegcode" altijd met een hoofdletter schrijft? Want ik zie in het van Dale onlinewoordenboek dat "wegcode" geen eigennaam is, doch een gewoon zelfstandig naamwoord, met als betekenis: "(in België) verkeersreglement".

Dat lijkt me logisch, want er bestaat geen regelgeving met de benaming "Wegcode". Wat kortweg "de wegcode" genoemd wordt, is in feite het "koninklijk besluit van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg". Vandaar dat ik er naar verwijs met de afkorting AR van "algemeen reglement".

Als we op dit forum Wegcode (met hoofdletter) schrijven, is het gebruikelijk dat we niet naar de wegcode verwijzen, doch naar de v.z.w. Wegcode.